Alojza Halina Satkiewicz urodziła się 22 lipca 1928 r. w Grodnie, gdzie mieszkała do sierpnia 1945 r., kiedy to jej rodzinie – jak milionom innych Polaków z dawnych Kresów Wschodnich – wyznaczono nowe miejsce zamieszkania. Był to Szczecinek na Pomorzu Zachodnim. Tam w 1949 r. zdała egzamin maturalny, by jesienią tego samego roku rozpocząć studia polonistyczne na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego.

Z Warszawą i Uniwersytetem związała swoje dalsze życie. Pracę magisterską pt. Słownictwo Warmii i Mazur w zakresie przygotowywania pokarmów napisała pod kierunkiem prof. Witolda Doroszewskiego. Temat wiązał się z badaniami terenowymi, jakie pod jego kierunkiem prowadziła w latach 1950-1953 na ziemiach Ostródzkiego, Warmii i Mazur grupa pracowników i studentów UW*. Nie kontynuowała jednak zainteresowań dialektologicznych. Rozprawa doktorska, której promotorem był również W. Doroszewski, dotyczyła słowotwórstwa. Nosiła tytuł Produktywne typy słowotwórcze współczesnego języka polskiego, obroniona w roku 1964, została opublikowana w roku 1969. Podstawą habilitacji, którą uzyskała w 1981 r., był udział w klasycznej, wielokrotnie wznawianej monografii reprezentującej lingwistykę normatywną. Opracowała trzy obszerne części: Słowotwórstwo i Odmiana wyrazów w t. I oraz Zagadnienia poprawności słowotwórczo-semantycznej w tomie II Kultury języka polskiego*.

W roku 1991 otrzymała nominację profesorską. W tym samym roku została redaktorem naczelnym „Poradnika Językowego”.

Pracę na Uniwersytecie Warszawskim rozpoczęła w 1953 r. od asystentury w Zakładzie Stylistyki i Kultury Języka (na Wydziale Dziennikarstwa), którym kierowała Halina Kurkowska. W 1959, gdy zakład ten został włączony do Katedry Języka Polskiego na Wydziale Filologicznym UW, przeniosła się na polonistykę.

W 1967 r. wyjechała na trzy lata do Lille. Prowadziła tam lektoraty języka polskiego, wykłady, seminaria i ćwiczenia przekładowe na uniwersytecie, a także lekcje polskiego dla dzieci pracowników konsulatu PRL. Wyjazd ugruntował jej zainteresowania glottodydaktyczne (przedtem, w latach 1957-1965, prowadziła lektorat języka polskiego dla pracowników Przedstawicielstwa Handlowego ZSRR w Warszawie). Po powrocie jako wykładowca i lektor brała udział w kursach dla slawistów zagranicznych organizowanych przez Polonicum, w kursach dla lektorów, sporządzała recenzje wewnętrzne materiałów i pomocy dydaktycznych.

W 1978 r. ponownie została zatrudniona w Instytucie Dziennikarstwa UW, gdzie zorganizowała Zakład Stylistyki i Retoryki Dziennikarskiej (później funkcjonował jako Zakład Języka Środków Masowego Komunikowania). Kierowała nim przez następnych 20 lat. W latach 1978-1981 była zastępcą dyrektora Instytutu Dziennikarstwa.

Była członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, członkiem Komisji Frazeologicznej oraz Komisji Kultury Języka Komitetu Językoznawstwa PAN, a także Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN (od początku jej istnienia do roku 2010). W 2006 r. została członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Językoznawczego. Była też członkiem honorowym Towarzystwa Kultury Języka, którego oddział warszawski współorganizowała w latach 60.

Odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Brązowym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej. W 1988 r. otrzymała indywidualną Nagrodę im. prof. Witolda Doroszewskiego za całokształt działalności naukowej, dydaktycznej i popularyzatorskiej.

Zmarła w Warszawie 22 listopada 2012 r. Spoczywa na Komunalnym Cmentarzu Północnym.

I. Zainteresowania językoznawcze

Na wyborach naukowych Haliny Satkiewicz zaważył kontakt z W. Doroszewskim, opiekunem pracy magisterskiej i promotorem rozprawy doktorskiej. Zawsze uważała się za jego uczennicę i kontynuatorkę myśli naukowej, a spośród uprawianych przez W. Doroszewskiego dyscyplin najbliższa jej była kultura języka*.

Rozpoznania naukowe Haliny Satkiewicz obejmują dwa aspekty opisu języka – systemowy oraz normatywny, przy czym ujęcia normatywne przeważają. Za podstawowy przedmiot jej aktywności naukowej należy uznać podsystem morfologiczny współczesnej polszczyzny ogólnej (zarówno w części fleksyjnej, jak i derywacyjnej). Listę dokonań z zakresu słowotwórstwa otwiera monografia Produktywne typy słowotwórcze współczesnego języka polskiego (1969). W ocenie Hanny Jadackiej „każda późniejsza monografia z dziedziny słowotwórstwa powojennej polszczyzny musiała się do tego dzieła odwoływać”*. Do kanonu polonistycznych lektur morfologicznych weszły także rozprawy: Kryterium ilościowe jako wskaźnik produktywności struktur słowotwórczych (1969), Wskaźniki słowotwórcze przynależności wyrazów do stylu potocznego (1973), O innowacjach słowotwórczych w polszczyźnie XX w. (1976), Innowacje słowotwórcze w powojennym trzydziestoleciu (1981), Tendencja do ekonomiczności we fleksji współczesnego języka polskiego (1981), O roli czynników formalnych i semantycznych w dystrybucji polskich form deklinacyjnych (1981); Procesy wyrównawcze we współczesnej fleksji polskiej (1981); Produktywność modeli słowotwórczych a zróżnicowanie stylowe języka polskiego (1984); Rozwój fleksji w polszczyźnie XX w. (2001)*.

Morfologia współczesnej polszczyzny stanowi również centrum opracowań normatywnych Haliny Satkiewicz, choć nie wyczerpuje tematyki podejmowanych przez nią problemów kultury języka. Za najważniejsze osiągnięcie w tej dziedzinie powszechnie uważana jest napisana wspólnie z Danutą Buttler i Haliną Kurkowską Kultura języka polskiego. „Dzieło to, mające walory i podręcznika akademickiego, i monografii naukowej (co zdarza się rzadko), zawiera w istocie rzeczy wykład strukturalistycznej teorii kultury języka oraz opis polszczyzny, sformułowany według tej teorii. Kultura języka polskiego trzech Autorek zastąpiła udatnie wcześniejszą teorię Witolda Doroszewskiego” – pisał Stanisław Dubisz*. Współbrzmi z taką oceną komentarz H. Jadackiej: „podręcznik, funkcjonujący początkowo w zupełnej dydaktycznej próżni, musiał być i kompendium wiedzy z gramatyki opisowej, i poradnikiem językowym”*.

Obok dzieła, które uznano za fundamentalne, spod pióra profesor Satkiewicz wyszły normatywne opracowania o mniejszym ciężarze gatunkowym: Norma polskiego języka literackiego a innowacje fleksyjne (1982); Kilka uwag o języku tekstów technicznych (1979); O zmianach w normie fleksyjnej współczesnego języka polskiego (1986); O zasadach współczesnej polityki językowej (1990); Dynamizm zmienności współczesnej polszczyzny a polityka kodyfikacyjna (1990); O kulturę słowa w Polsce (1992); Kultura języka w programie studiów dziennikarskich na Uniwersytecie Warszawskim (1992); Norma polszczyzny ogólnej a języki subkultur (1994); Typy zmian w zasobie językowym współczesnej polszczyzny (1994); Między oficjalnością a potocznością (1994); Norma współczesnego języka polskiego w odbiorze społecznym (1995); Zakres przydatności kryterium funkcjonalnego w ocenie zjawisk językowych (1995); Normatywna problematyka tekstów pisanych (1999); Zmiany wartości stylistycznej i ekspresywnej słownictwa współczesnej polszczyzny (2000).

Przypominała dokonania poprzedników w dziedzinie językoznawstwa normatywnego: Witolda Doroszewskiego* i Haliny Kurkowskiej*.

Od początku w jej twórczości naukowej obecna była problematyka związana z językiem prasy*. Debiutowała artykułem o języku „Trybuny Mazowieckiej”. Niedługo potem opublikowała (wspólnie z D. Buttler i H. Kurkowską) Wykaz błędów najczęściej spotykanych w prasie (1963). Z czasem poświęcała językowi mediów coraz więcej uwagi. Coraz wyraźniej ujawnia się też jej przekonanie o społecznej randze zjawisk językowych i związanej z nią odpowiedzialności środowisk związanych z mediami: Środki masowego przekazu w kształtowaniu wzorców językowych współczesnej polszczyzny (1981); O wpływie prasy na język współczesnych Polaków (1984); Język polskich mediów w okresie przekształceń ustrojowych – główne tendencje (1996); Językowe przejawy agresji w mediach (2000); O zmianach w strukturze językowej wiadomości prasowej (2000); Zmiany w języku informacji prasowych (2000); Z badań nad uzusem językowym dziennikarzy (2001).

Osobną ważną kategorię w dorobku Haliny Satkiewicz stanowią krótkie artykuły poświęcone problematyce poprawnościowej publikowane w „Poradniku Językowym” w dziale Objaśnienia wyrazów i zwrotów.

II. Działalność dydaktyczna i popularyzatorska

Halina Satkiewicz uważała dydaktykę za równoprawny składnik aktywności zawodowej. Uprawiała ją z zaangażowaniem i sukcesami:

Miała największy dar dobrego pedagoga, Jej uczniowie wynosili ze spotkań z prof. Satkiewicz wzmocnioną wiarę we własne możliwości. Jej studenci, współpracownicy z Polonistyki czy Instytutu Dziennikarstwa pozostawali pod urokiem jej naturalności, subtelnego poczucia humoru, osobistej kultury, której była wzorem, umiejętności prowadzenia niespiesznej i głębokiej rozmowy o języku, ale i o życiu. Prowadzone przez nią seminaria magisterskie są miejscem wymiany myśli na temat współczesnego języka polskiego, kultury i mediów, uczą studentów zasad dyskusji naukowej, szacunku do słowa, a jednocześnie dają oparcie, jakie może zapewnić tylko prawdziwy opiekun naukowy.

Nie ograniczała tej aktywności do dydaktyki uniwersyteckiej. Jest autorką siatki haseł do Słownika podstawowego języka polskiego dla cudzoziemców. Wspólnie z Barbarą Bartnicką napisała cenioną, kilkakrotnie wznawianą Gramatykę języka polskiego dla cudzoziemców. Pod jej kierunkiem powstał Wybór tekstów do nauki o języku polskim dla studentów dziennikarstwa i zestaw ćwiczeń z tego przedmiotu. Jest współautorką podręcznika dla szkół średnich. Opracowała hasła z działu Stylistyka w Słowniku gramatyki języka polskiego. Uczyniła dydaktykę jednym z przedmiotów naukowej refleksji. Znamienne, że ostatni jej tekst opublikowany w „Poradniku Językowym” to Sprawozdanie z konferencji „Stylistyka na lekcjach języka polskiego w liceum ogólnokształcącym” (Warszawa 9.06.2005).

Swoją wiedzą dzieliła się chętnie i szczodrze. Wygłaszała pogadanki, odczyty, referaty, głównie w środowiskach dziennikarzy, redaktorów i nauczycieli. Zasiadała w jury dziennikarskich konkursów. Wiele lat trwała jej współpraca z Polskim Radiem. Występowała w audycjach poświęconych polszczyźnie, m.in. w Radiowym Poradniku Językowym.

III. Związki z „Poradnikiem Językowym”

Współpracę z „Poradnikiem” Halina Satkiewicz rozpoczęła w 1960 r., w czasach, gdy zaczynała swoją działalność naukową, a redaktorem naczelnym pisma był Witold Doroszewski. Wspólnie z D. Buttler opublikowały w zeszycie 1 tego rocznika artykuł o typach błędów frazeologicznych. W latach 70. była obecna na łamach pisma przede wszystkim jako sekretarz, a później członek Zarządu Głównego Towarzystwa Kultury Języka i autorka kolejnych sprawozdań z działalności TKJ. Związki z pismem zacieśniły się, kiedy w roku 1985 funkcję jego redaktora naczelnego objęła Danuta Buttler. Wtedy to zostały opublikowane pierwsze Objaśnienia wyrazów i zwrotów sygnowane inicjałem H.S., a także artykuły, których tematem byli bliscy jej uczeni i ich propozycje badawcze: Teoretyczne problemy kultury języka w ujęciu Profesor Haliny Kurkowskiej (1985), Myśl teoretyczna Profesora Witolda Doroszewskiego we współczesnej kulturze języka (1986) czy Synonimia w ujęciu Profesora Stanisława Skorupki (1986). Na ten okres przypada także publikacja tekstów dotyczących polityki językowej: O zasadach współczesnej polityki językowej (1990) i Dynamizm zmienności współczesnej polszczyzny a polityka kodyfikacyjna (1990).

Jak wspomina Wanda Decyk-Zięba, „kiedy po śmierci prof. D. Buttlerowej prof. H. Satkiewicz została w 1991 r. nominowana przez ówczesnego Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego na redaktora naczelnego i przewodniczącego Komitetu Redakcyjnego »Poradnika Językowego«, potraktowała tę nominację i jako wyróżnienie, i jako zobowiązanie wobec Zmarłej. Zamierzeniem prof. H. Satkiewicz było prowadzenie czasopisma do 80. roku życia"*. Prowadziła je do roku 2008.

Obejmowała „Poradnik”, gdy obsługę organizacyjną redakcji zapewniały Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, a kolejni ich dyrektorzy zabiegali o dotacje na wydawanie periodyku. Sytuacja zmieniła się, gdy WUW straciły możliwość ubiegania się o dotacje. Podjęte przez redaktor naczelną zabiegi o znalezienie sponsorów nie dały oczekiwanych rezultatów. Pomocy finansowej udzielił wtedy Wydział Polonistyki, a odpowiedzialność za finansowanie „Poradnika” spoczęła na Towarzystwie Kultury Języka.

Nowe warunki wymusiły zmianę struktury organizacyjnej pisma, która nastąpiła w roku 1999: zostało wówczas powołane Kolegium Redakcyjne, a Komitet Redakcyjny przekształcono w Radę Redakcyjną, której przewodniczącą została prof. Halina Satkiewicz. Nie zmieniło się jedno: każdy tekst, który wpłynął do redakcji, był przez redaktor naczelną „Poradnika Językowego” uważnie czytany i komentowany*. Wiele artykułów powstało z jej inicjatywy. Wielu nadała „kształt, z którego dumni byli później, oglądający je już w druku, terminujący u niej autorzy”*.

Jako redaktor naczelna nadal pisywała Objaśnienia wyrazów i zwrotów. W sumie powstało ich ponad trzydzieści. Rozstrzygała wątpliwości zgłaszane przez czytelników: wyjaśniała np., co znaczy wyraz ubogacić (1994), uczyła odmieniać nazwę Rzeczpospolita (1994), wspomagała radą tych, którzy mieli wątpliwości dotyczące wymowy obcych nazw własnych (1994). Wiele Objaśnień dotyczy kłopotliwych par typu prawny – prawniczy, normalizować – normować, obiektywizm – obiektywność, liczebny – liczbowy, przeciwśnieżny – przeciwśniegowy, obcojęzyczny – obcojęzykowy czy też społeczny i socjalny. Niektóre – małych trudnych wyrazów, jak np. co najmniej, przynajmniej, bynajmniej. Inne – zapożyczeń. Komentowane były wyrażenia nowe i modne: oficjalne (np. opcja populistyczna, priorytet, resentyment, refundacja) i potoczne (np. budżetówka, Krajówka, zbrojeniówka); oficjalność i potoczność to kategorie stale obecne w jej analizach. W 1992 r. opublikowała refleksje o nazwach: Europa, europejski, Europejczyk, w 1995 – „kilka słów o etosie”, a w 1999 wskazywała na różnice znaczeniowe między słowami emigrant i uciekinier, wychodźca i uchodźca. Powracała do problematyki frazeologicznej (poruszała kwestie kontaminacji i synonimii we frazeologii). Nie stroniła od uwag o naturze gramatycznej (Znów o kłopotach z odmianą czasowników na -ywać; 1996), częściej jednak odnosiła się do problemów gramatycznych w ścisłym związku z uzusem i normą: Nowe tendencje w używaniu imiesłowów biernych (1996); czy też Ach te liczebniki… Zakres użycia, składnia i odmiana liczebników zbiorowych i inne teksty liczebnikowego cyklu publikowanego w kolejnych zeszytach 1997 r.

„Poradnik Językowy” pod jej kierownictwem obchodził setną rocznicę istnienia. Artykuły do wydanego z tej okazji zeszytu jubileuszowego wybierała osobiście. Na poświęconej tej rocznicy konferencji naukowej Język narzędziem myślenia i działania wygłosiła referat pt. Rola »Poradnika Językowego« w polskim życiu naukowym. Zarysowała w nim ewolucję „Poradnika” „od pisma o charakterze czysto poradniczym do periodyku naukowego”*. Zwróciła uwagę, że (w czasach, gdy na jego czele stał W. Doroszewski) „Poradnik Językowy” towarzyszył kształtowaniu się „podstaw nowej dyscypliny językoznawczej, a mianowicie kultury języka”*, a na jego łamach nadal toczy się dyskusja nad rozumieniem i zakresem podstawowych pojęć tej dyscypliny. Podkreśliła też, że pismo nie ogranicza prezentowanej problematyki do językoznawstwa normatywnego: „W 50-leciu powojennym »Poradnik Językowy« staje się w istocie zwierciadłem, w którym znajdują odbicie zainteresowania naukowe kolejnych pokoleń polskich językoznawców*.

O stosunku prof. Satkiewicz do sprawowanej funkcji trafnie pisała Wanda Decyk-Zięba, która wiele lat współpracowała z nią jako sekretarz redakcji: „Obowiązki redaktora naczelnego »Poradnika Językowego« traktowała jako służbę nauce i służbę językowi”*.

Bibliografia prac H. Satkiewicz, patrz: Wykaz prac docent Haliny Satkiewicz (opublikowanych i przygotowanych do druku), „Poradnik Językowy” 1989, z. 5, s. 273-275.

Publikacje Haliny Satkiewicz (w układzie chronologicznym)

• Uwagi o języku „Trybuny Mazowieckiej”, „Prasa Polska” 1955, nr 7/8, s. 11-14.
• [wspólnie z D. Buttler] Uwagi o frazeologii prasowej, „Kwartalnik Prasoznawczy” 1957, nr 3, s. 12-37.
• [wspólnie z D. Buttler] O typach błędów frazeologicznych, „Poradnik Językowy” 1960, z. 1, s. 12-29, z. 2 s. 49-67.
• [wspólnie z D. Buttler, T. Iglikowską, H. Kurkowską] Polskie terminy z zakresu leksykologii i leksykografii, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” XX, 1961, s. 147-162.
• [wspólnie z D. Buttler, T. Iglikowską, H. Kurkowską] Polska terminologia semantyczna, [w:] Slavjanska lingvistična terminologija, Sofia 1963, s. 103-112.
• Czasownik przyjść w gwarach Warmii i Mazur, „Prace Filologiczne” 18, 1965, s. 396-400.
• [wspólnie z D. Buttler] Problematika jazykové kultury v pracich varšavského jazykového střediska, „Naše řeč” 1965, nr 4, s. 396-400.
• Przegląd prac doktorskich wykonanych w Katedrze Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1945-1965, „Poradnik Językowy” 1966, z. 9, s. 361-373, z. 10, s. 405-418.
• Kryterium ilościowe jako wskaźnik produktywności struktur słowotwórczych, „Prace Filologiczne” 19, 1969, s. 109-118.
• Produktywne typy słowotwórcze języka ogólnopolskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1969.
• [wspólnie z D. Buttler, H. Kurkowską] Kultura języka polskiego, t. I: Zagadnienia poprawności gramatycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971, kolejne wydania: 1973, 1976, 1986.
• Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kultury Języka od dnia 16 II 1971 do dn. 17 III 1973, tj. od Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia do II Nadzwyczajnego Zgromadzenia, „Poradnik Językowy” 1973, z. 7, s. 434-437.
• Wskaźniki słowotwórcze przynależności wyrazów do stylu potocznego, [w:] Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, red. M. Szymczak, Ossolineum, Wrocław 1973, s. 161-168.
• [wspólnie z D. Buttler, M. Juraszek] Semantyka, leksykologia i leksykografia w programach zjazdów slawistycznych, [w:] Tematyka językoznawcza w programach Międzynarodowych Zjazdów Slawistów (1929-1968), red. nauk. S. Szlifersztejnowa, Ossolineum, Wrocław 1973, s. 101-116.
• Zasady doboru polskiego minimum leksykalnego dla cudzoziemców, „Zeszyty Naukowe Filii UW w Białymstoku”, z. 19: Humanistyka – Filologia Polska, 1974, t. IV, s. 313-321.
• Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kultury Języka w roku 1974, „Poradnik Językowy” 1975, z. 5, s. 274-276.
• O innowacjach słowotwórczych w polszczyźnie XX w., [w:] Z problemów współczesnych słowiańskich języków i literatur, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1976, s. 111-122.
• Realizacja programu fleksji w dydaktyce uniwersyteckiej, [w:] Materiały dyskusyjne ogólnopolskiej konferencji poświęconej realizacji programu gramatyki opisowej języka polskiego w uniwersytetach i wyższych szkołach pedagogicznych, red. T. Skubalanka, J. Sierociuk, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1976, s. 75-84.
• Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kultury Języka w okresie od 17 II 1973 do 23 X 1976 (od II do III Walnego Zgromadzenia Delegatów), „Poradnik Językowy” 1977, z. 3, s. 127-130.
• Kilka uwag o polskich przekładach „Eugeniusza Oniegina”, „Przegląd Humanistyczny” 1978, nr 2, s. 87-96.
• Kilka uwag o języku tekstów technicznych, „Stenograf Polski” 1979, nr 2 i 3.
• Innowacje słowotwórcze w powojennym trzydziestoleciu, [w:] Współczesna polszczyzna. Wybór zagadnień, red. H. Kurkowska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1981, s. 130-155; wyd. II – 1988.
• O roli czynników formalnych i semantycznych w dystrybucji polskich form deklinacyjnych, „Acta Universitas Lodziensis. Folia Linguistica” 1, 1981, s. 255-263.
• Procesy wyrównawcze we współczesnej fleksji polskiej, „Studia Polonistyczne” IX, Poznań 1981, s. 135-140.
• Środki masowego przekazu w kształtowaniu wzorców językowych współczesnej polszczyzny, „Przekazy i Opinie” 1981, nr 3, s. 80-90.
• Tendencja do ekonomiczności we fleksji współczesnego języka polskiego, [w:] Współczesna polszczyzna. Wybór zagadnień, red. H. Kurkowska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1981, s. 47-75, wyd. II – 1988.
• Norma polskiego języka literackiego a innowacje fleksyjne, [w:] Język literacki i jego warianty, red. S. Urbańczyk, Ossolineum, Wrocław 1982, s. 89-92.
• [wspólnie z D. Buttler, H. Kurkowską] Kultura języka polskiego, t. II: Zagadnienia poprawności leksykalnej (słownictwo rodzime), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982, wyd. II 1987.
• O wpływie prasy na język współczesnych Polaków, „Poradnik Językowy” 1984, z. 2, s. 90-94.
• Produktywność modeli słowotwórczych a zróżnicowanie stylowe języka polskiego, „Belaruskaja Lingvistyka” 26, Mińsk 1984.
• Teoretyczne problemy kultury języka w ujęciu Profesor Haliny Kurkowskiej, „Poradnik Językowy” 1985, z. 5, s. 303-307.
• Wspomnienie o prof. Halinie Kurkowskiej, „Polonistyka” 1985, nr 7, s. 473-476.
• Myśl teoretyczna Profesora Witolda Doroszewskiego we współczesnej kulturze języka, „Poradnik Językowy” 1986, z. 9/10, s. 590-595.
• O nazwach żeńskich i dopełniaczu rzeczowników męskich po latach, „Poradnik Językowy” 1986, z. 9/10, s. 656-658.
• O zmianach w normie fleksyjnej współczesnego języka polskiego, „Prace Filologiczne” 33, 1986, s. 237-243.
• Synonimia w ujęciu Profesora Stanisława Skorupki, „Poradnik Językowy” 1986, z. 6, s. 375-381.
• [wspólnie z D. Buttler] Prace naukowe Profesor Haliny Kurkowskiej, „Prace Filologiczne” 33, 1986, s. 7-18.
• O tworzeniu form wielokrotnych czasownika od form jednokrotnych, „Poradnik Językowy” 1987, z. 3, s. 242-243.
• O przymiotnikach typu „badawczo-rozwojowy”, „Poradnik Językowy” 1988, z. 1, s. 81-83.
• Dynamizm zmienności współczesnej polszczyzny a polityka kodyfikacyjna, „Poradnik Językowy” 1990, z. 9/10, s. 672-679.
• Liczne priorytety, „Poradnik Językowy” 1990, z. 8, s. 631-632.
• O zasadach współczesnej polityki językowej, „Poradnik Językowy” 1990, z. 3, 163-166.
• Z obserwacji nad językiem polskich emigrantów w Belgii, „Prace Filologiczne” 35, 1990, s. 171-177.
• O regionalizmach leksykalnych w języku familijnym dawnych mieszkanek Grodna, [w:] Regionalizmy w języku familijnym (zbiór studiów), red. K. Handke, Instytut Słowianoznawstwa PAN, Wrocław 1991, s. 7-11.
• Europa, europejski, Europejczyk, „Poradnik Językowy” 1992, z. 7, s. 547-548.
• Kultura języka w programie studiów dziennikarskich na Uniwersytecie Warszawskim, „Poradnik Językowy” 1992, z. 4, 250-252.
• O kulturę słowa w Polsce, „Poradnik Językowy” 1992, z. 8, s. 603-604.
• Opcja populistyczna, „Poradnik Językowy” 1992, z. 9/10, s. 703-706.
• Budżetówka, Krajówka, zbrojeniówka, „Poradnik Językowy” 1993, z. 6, s. 371-374.
• Co najmniej, przynajmniej, bynajmniej, „Poradnik Językowy” 1993, z. 9/10, s. 573-576.
• Jeszcze o wyrazach zapożyczonych: resentyment, refundacja, „Poradnik Językowy”1993, z. 5, s. 308-309.
• Przesunięcia znaczeniowe w słownictwie z zakresu polityki, [w:] Polszczyzna Mazowsza i Podlasia. Różnice w mowie pokoleń, red. B. Bartnicka i in., Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, Łomża–Warszawa 1993, s. 37–42.
• (rec.) Andrzej Markowski, Polszczyzna końca XX wieku, Warszawa 1992, „Poradnik Językowy” 1993, z. 3, s. 124-125.
• Czy można „poczynić uwagę”?, „Poradnik Językowy”, 1994, z. 9, s. 72-73.
• Kłopoty z wymową nazw własnych: 1. Czikago czy Szikago? 2. Don Kichot i Don Juan, „Poradnik Językowy” 1994, z. 10, s. 74-75.
• Między oficjalnością a potocznością, „Poradnik Językowy” 1994, z. 5/6, s. 91-92.
• Norma polszczyzny ogólnej a języki subkultur [w:] Język a kultura, t.10: Języki subkultur, red. J. Anusiewicz, B. Siciński, Wrocław 1994, s. 9-19.
• Odpowiedzi na listy czytelników: Jak odmieniać nazwę Rzeczpospolita?, „Poradnik Językowy” 1994, z. 7, s. 67.
• Odpowiedzi na listy czytelników: Czy poprawna jest forma ofiarowuję, „Poradnik Językowy” 1994, z. 7, s. 67-68.
• Odpowiedzi na listy czytelników: Co znaczy wyraz ubogacić?, „Poradnik Językowy” 1994, z. 7, s. 68-69.
• Typy zmian w zasobie językowym współczesnej polszczyzny, [w:] Polszczyzna a/i Polacy u schyłku XX wieku. Zbiór studiów, red. K. Handke, H. Dalewska-Greń, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa 1994, s. 123-127.
• 1. Prawny – prawniczy; 2. Normować – normalizować, „Poradnik Językowy” 1995, z. 3, s.75-76.
• 1. Czy „wychynąć” jest składnikiem współczesnej polszczyzny?; 2. „Obiektywizm” czy „obiektywność” ocen?, „Poradnik Językowy”1995, z. 4, s. 68-69.
• „Kurczaki” z rożna czy „kurczęta”, „Poradnik Językowy” 1995, z. 5/6, s. 96-97.
• Kilka słów o „etosie”, „Poradnik Językowy” 1995, z. 8, s. 82-83.
• Norma współczesnego języka polskiego w odbiorze społecznym, [w:] Kultura języka dziś, red. W. Pisarek, H. Zgółkowa, Wyd. Kurpisz, Warszawa 1995, s. 38-45.
• Przewaga „liczebna” czy „liczbowa”, „Poradnik Językowy” 1995, z. 1, s. 82-83.
• Zakres przydatności kryterium funkcjonalnego w ocenie zjawisk językowych, „Poradnik Językowy” 1995, z. 9/10, s. 17-21.
• Znów o kłopotach z wyrazami obcego pochodzenia, „Poradnik Językowy” 1995, z. 9/10, s. 105-107.
• Z obserwacji polszczyzny potocznej: 1. Być na poziomie; 2. Miłe rozczarowanie; 3. Niestety, „Poradnik Językowy” 1995, z. 7, s. 87-88.
• Jeszcze o kontaminacjach frazeologicznych, „Poradnik Językowy” 1996, z. 10, s. 82-83.
• Język polskich mediów w okresie przekształceń ustrojowych – główne tendencje, [w:] Polskie przemiany lat 90-tych. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez WDiNP UW w dniach 1–2 grudnia 1994 roku, red. M. Szylko-Skoczny, J. Adamowski, Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW, Warszawa 1996, s. 233-236.
• Kontaminacje a synonimia we frazeologii, „Poradnik Językowy” 1996, z. 9, s. 75-76.
• Nowe tendencje w używaniu imiesłowów biernych, „Poradnik Językowy” 1996, z. 8, s. 76-77.
• O zmianach w normie fleksyjnej współczesnego języka polskiego, „Prace Filologiczne” 33, 1996, s. 237-241.
• Uwagi na marginesie komunikatu Komisji Kultury Języka PAN, „Poradnik Językowy” 1996, z. 4, s. 79-81.
• Znów o kłopotach z odmianą czasowników na -ywać, „Poradnik Językowy” 1996, z. 5/6, s. 107-108.
• Ach te liczebniki… Zakres użycia, składnia i odmiana liczebników zbiorowych, „Poradnik Językowy” 1997, z. 2, s. 74-75.
• Czym można się cieszyć, „Poradnik Językowy” 1997, z. 1, s. 82-83.
• Kłopotów z liczebnikami ciąg dalszy, „Poradnik Językowy” 1997, z. 4, s. 79-80.
• Liczebnik jeden – niesforny element polskiej składni, „Poradnik Językowy” 1997, z. 5, s. 79-80.
• O granicach równoważności znaczeniowej przymiotników społeczny i socjalny, „Poradnik Językowy” 1997, z. 7, s. 73-75.
• Społeczne wartościowanie regionalizmów, [w:] Polszczyzna Mazowsza i Podlasia, cz. III: Śladami Kolberga i Glogera po ziemi łomżyńskiej, Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, Łomża 1997, s. 87–96.
• System kryteriów poprawności językowej w ujęciu Profesora Witolda Doroszewskiego, [w:] Witold Doroszewski Mistrz i Nauczyciel, red. B. Falińska, Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu w Białymstoku, Łomża 1997, s. 39–43.
• Z wahań w wyborze form słowotwórczych przymiotników: 1. Przeciwśnieżny – przeciwśniegowy; 2. Obcojęzyczny – obcojęzykowy, „Poradnik Językowy” 1997, z. 9, s. 72-73.
• Źle usytuowany dom ludzi dobrze sytuowanych, „Poradnik Językowy” 1997, z. 8, s. 80-81.
• Czy z używaniem zaimków nie mamy żadnych kłopotów?, „Poradnik Językowy” 1998, z. 7, s. 60-61.
• Kreowanie rzeczywistości w wiadomościach prasowych z roku 1952, „Prace Filologiczne” 43, 1998, s. 395-400.
• Nowy filar, „Poradnik Językowy” 1999, z. 2/3, s. 53-54.
• Normatywna problematyka tekstów pisanych, „Poradnik Językowy” 1999, z. 7, s. 1.
• O „emigrantach” i „uciekinierach”, „wychodźcach” i „uchodźcach”, „Poradnik Językowy” 1999, z. 4, s. 57-59.
• O polszczyźnie mieszkańców Grodna w okresie międzywojennym, „Acta BaltoSlavica” 24, 1999, s. 191-196.
• [wspólnie z G. Majkowską] Język w mediach, [w:] Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Ośrodek Badań Prasoznawczych UJ, Kraków 1999, s. 181-197.
• Językowe przejawy agresji, [w:] Język w mediach masowych, red. J. Bralczyk, K. Mosiołek-Kłosińska, Upowszechnienie Nauki – Oświata, Warszawa 2000, s. 28-33.
• Teoria kultury języka Witolda Doroszewskiego a współczesne teorie z tego zakresu, „Poradnik Językowy” 2000, z. 1, s. 14-17.
• O współistnieniu nazw uwag kilka, „Poradnik Językowy” 2000, z. 1, s. 52-54.
• O zmianach w strukturze językowej wiadomości prasowej, „Prace Filologiczne” 45, 2000, s. 507-512.
• Zmiany w języku informacji prasowych, „Prace Filologiczne” 45, 2000, s. 507-512.
• Zmiany wartości stylistycznej i ekspresywnej słownictwa współczesnej polszczyzny, [w:] Słownictwo współczesnej polszczyzny w okresie przemian, Centrum Języka i Kultury Polskiej dla Polonii i Cudzoziemców, Warszawa 2000, s. 69- 74.
• Rozwój fleksji w polszczyźnie XX w., [w:] Polszczyzna XX w. Ewolucja i perspektywy, red. S. Dubisz, S. Gajda, Dom Wydawniczy „Elipsa”, Warszawa 2001, s. 95-101.
• Świat ptaków w polskiej tradycji językowej, „Prace Filologiczne” 46, 2001, s. 535–539.
• Z badań nad uzusem językowym dziennikarzy, „Studia Medioznawcze” 2001, nr 2, s. 11-15.
• Nazwy roślin we frazeologii współczesnego języka polskiego, „Poradnik Językowy” 2002, z. 7, s. 45-49.
• Rola „Poradnika Językowego” w polskim życiu naukowym, [w:] Język narzędziem myślenia i działania. Materiały z konferencji zorganizowanej z okazji 100-lecia „Poradnika Językowego” (Warszawa 10-11 maja 2001), red. W. Gruszczyński, Dom Wydawniczy „Elipsa”, Warszawa 2002, s. 17-23.
• Sprawozdanie z konferencji „Stylistyka na lekcjach języka polskiego w liceum ogólnokształcącym” (Warszawa 9.06.2005) , „Poradnik Językowy” 2005, z. 7, s. 77-76.

Podręczniki i skrypty

• [wspólnie z W. Gruszczyńskim, G. Majkowską] Wybór tekstów do nauki o języku polskim dla studentów dziennikarstwa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1988.
• [wspólnie z D. Buttler] Język i my: podręcznik do języka polskiego dla kl. IV szkół średnich, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990.
• [wspólnie z B. Bartnicką] Gramatyka języka polskiego dla cudzoziemców, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990.
• [wspólnie z B. Bartnicką] Gramatyka języka polskiego: podręcznik dla cudzoziemców, Wiedza Powszechna, Warszawa 1995.
• [wspólnie z D. Kopcińską, W. Gruszczyńskim, U. Andrejewicz, E. Awramiuk, J. Bralczykiem, E. Gruszczyńską] Słownik gramatyki języka polskiego, pod red. W. Gruszczyńskiego i J. Bralczyka, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2004.
• [wspólnie z B. Bartnicką] Grammatik des Polnischen, Verlag Otto Sagner, München 2004 .

Prace leksykograficzne

• [wspólnie z D. Buttler i H. Kurkowską] Wykaz błędów najczęściej spotykanych w prasie, Dodatek nr 2 do Biuletynu Zarządu Głównego RSW „Prasa” 1963, nr 2/56.
• Hasła sufiksalne, [w:] Słownik poprawnej polszczyzny, red. W. Doroszewski i H. Kurkowska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973.
• [wspólnie z D. Buttler] hasła polskie, [w:] Slovník slovаnské lingvistické terminologie. Словарь славянской лингвистической терминологии. Dictionary of Slavonic Linguistic Terminology (Słownik słowiańskiej terminologii lingwistycznej), red. A. Jedlička, t. I: Praha 1977, t. II: Praha 1979.

Literatura przedmiotu

• J. Bralczyk, W. Gruszczyński, G. Majkowska, Wstęp, [w:] Polszczyzna w komunikowaniu publicznym. Prace poświęcone Profesor Halinie Satkiewicz z okazji jubileuszu Jej i Jej Zakładu, Oficyna Wydawnicza Aspra, Warszawa 1999, s. 5.
• W. Decyk-Zięba, Wspomnienie o Profesor Halinie Satkiewicz jako redaktorze naczelnym „Poradnika Językowego”, „Poradnik Językowy” 2013, z. 2, s. 128-130.
• S. Dubisz, Językoznawca i sługa języka – o Pani Profesor Halinie Satkiewicz, „Poradnik Językowy” 2008, z. 7, s. 5-9.
• W. Gruszczyński, M. Marcjanik, Pani Profesor Halina Satkiewicz, [w:] Reverendissimae Halinae Satkiewicz cum magna aestimatione, red. G. Dąbkowski, Plejada, Warszawa 2008, s. 7-8.
• H. Jadacka, Profesor Halina Satkiewicz 1928-2012, „LingVaria” VIII (2013), nr 1 (15), s. 7-11.
• G. Majkowska, Docent doktor hab. Halina Satkiewicz (w trzydziestolecie pracy na Uniwersytecie Warszawskim), „Poradnik Językowy” 1989, z. 5, s. 270-273.
• G. Majkowska, Prof. Halina Satkiewicz 1928-2012. Wspomnienie, „Studia Medioznawcze” 2012, nr 4 (51), s. 10-12.

„Poradnik Językowy” 1960-2005.

Autor: Jolanta Chojak