1. Redaktor i Komitet Redakcyjny. Właściciel pisma oraz wydawcy

Jak była o tym mowa, „Poradnik Językowy” otworzył po zakończeniu II wojny światowej swoje łamy pod koniec 1948 roku, dzięki staraniom i determinacji dotychczasowego jego redaktora Witolda Doroszewskiego (od 1932 roku). Skład Komitetu Redakcyjnego – taka nazwa widnieje na stronie redakcyjnej zeszytu 1/1948 – stanowili: prof. dr Witold Doroszewski (redaktor naczelny), doc. dr Halina Koneczna, dr Stanisław Skorupka, prof. dr Stanisław Słoński.

Skład Komitetu Redakcyjnego będzie stopniowo się zmieniał. Również – jak można mniemać (nigdzie nie można znaleźć informacji, jaka w rzeczywistości jest rola Komitetu Redakcyjnego) – zmianom będzie podlegała jego rola. Jeśli na początku Komitet Redakcyjny, którego członkowie występowali autorsko na łamach pisma, w całości brał udział w pracach redakcyjnych, to w miarę następujących zmian, zwłaszcza zaś powiększania się jego składu o osoby spoza bliskich współpracowników Witolda Doroszewskiego, funkcja Komitetu będzie nabierała charakteru współczesnych rad redakcyjnych, czyli doradczych i niekiedy oceniająco-kontrolnych. Widać to wyraźnie, kiedy w roku 1968 zostaje utworzona funkcja zastępcy redaktora.

Na zmiany w Komitecie Redakcyjnym wpływ mają zadania, jakie wyznacza sobie „Poradnik Językowy”, czynniki zewnętrzne, w tym zwłaszcza polityka wydawnicza państwowych wydawców, oraz biologia (śmierć kolejnych członków Komitetu). Zasadniczo jednak zmiany polegają na powiększaniu liczby członków tego gremium. W 1953 r. jego skład uzupełniają prof. dr Zdzisław Stieber, prof. dr Witold Taszycki oraz dr Wanda Pomianowska, która w latach 1958-1959 jest sekretarzem redakcji. W 1959 r. umiera prof. dr Stanisław Słoński. Skład Komitetu uzupełniają: doc. dr Halina Kurkowska oraz doc. dr Andrzej Sieczkowski. W stopce redakcyjnej „Poradnika” w roczniku 1960 widnieją następujące nazwiska: prof. dr Witold Doroszewski (redaktor naczelny), prof. dr Halina Koneczna, doc. dr Halina Kurkowska, dr Wanda Pomianowska, doc. dr Andrzej Sieczkowski, prof. dr Stanisław Skorupka, prof. dr Zdzisław Stieber, prof. dr Witold Taszycki oraz mgr Zofia Łossan (sekretarz redakcji).

W 1962 roku skład Komitetu Redakcyjnego ulega kolejnej zmianie. W 1961 r. umiera prof. dr Halina Koneczna. Odchodzi też z redakcji mgr Zofia Łossan – sekretarz redakcji, którą zastępuje Stefan Rodkiewicz.

Kolejna istotna zmiana następuje w roku 1968. Zmienia się przede wszystkim, jak można sądzić na podstawie zapisu na stronie redakcyjnej „Poradnika Językowego”, funkcja Komitetu Redakcyjnego. Prof. Witold Doroszewski – według zamieszczonej tam informacji – jest odtąd „redaktorem i przewodniczącym Komitetu Redakcyjnego”, co sugeruje, że Komitet Redakcyjny zaczyna pełnić rolę ciała doradczego i oceniającego pracę redaktora. Skład ścisłej redakcji uzupełnia doc. dr Mieczysław Szymczak – zastępca redaktora, oraz Stefan Rodkiewicz – najpierw jako sekretarz techniczny, a następnie jako sekretarz redakcji; tego ostatniego w roku 1969 zastępuje mgr Magdalena Foland.

Rozszerzeniu ulega skład Komitetu Redakcyjnego, który tworzą: dr Barbara Falińska (Warszawa), dr Hubert Górnowicz (Gdańsk), doc. dr Halina Kurkowska (Warszawa), dr Wanda Pomianowska (Warszawa), doc. dr Leszek Moszyński (Toruń), doc. dr Andrzej Sieczkowski (Warszawa), prof. dr Stanisław Skorupka (Warszawa), prof. dr Zdzisław Stieber (Warszawa), mgr Alicja Szlązakowa (Warszawa), prof. dr Witold Taszycki (Kraków). Przewodniczącym Komitetu jest prof. dr Witold Doroszewski (Warszawa). Włączenie do składu Komitetu mgr Alicji Szlązakowej ma zapewnić systematyczne ukazywanie się rubryki Język polski w szkole.

Ten skład redakcji i Komitetu Redakcyjnego pozostanie do śmierci prof. Witolda Doroszewskiego, tj. do roku 1976.

W latach 1948–1976 „Poradnik Językowy” jest kolejno organem:

• Komisji Językowej Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1948–1952),
• Redakcji Słownika Języka Polskiego (1952–1969),
• Towarzystwa Kultury Języka (od z. 5 z 1972 r.)*.

Formalnoprawnym właścicielem „Poradnika Językowego” były władze oświatowe Rzeczypospolitej Polskiej, a następnie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej: Ministerstwo Oświaty (1948–1966), Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego (1966–1972); Ministerstwo Oświaty i Wychowania (od 1972). Redaktor w tym czasie był powoływany każdorazowo przez odpowiedniego ministra oświaty.

Zmieniali się wydawcy „Poradnika Językowego”, który w omawianym czasie był wydawany kolejno przez:

• Państwowy Instytut Wydawniczy (1948–1955),
• Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna” (1956–1962),
• Państwowe Wydawnictwo Naukowe (1963–1991).

2. Zawartość treściowa pisma

„Poradnik Językowy” po wznowieniu w 1948 r., jeśli się weźmie pod uwagę skład Komitetu Redakcyjnego, autorów tekstów oraz informację umieszczoną w stopce redakcyjnej o adresie redakcji*, jest zasadniczo – do roku 1950 – czasopismem warszawskim. Dopiero w wyniku stopniowego rozszerzania składu Komitetu Redakcyjnego i przekształcenia w 1951 r. z dwumiesięcznika w miesięcznik nabiera charakteru ogólnopolskiego.

W latach 1949–1950 w ciągu roku jest wydawanych 6 zeszytów. Teksty ukazują się w następujących działach *:

• Artykuły (1948: 6;1949: 32; 1950: 30);
• Objaśnienia wyrazów i zwrotów (1948: 1; 1949: 6; 1950: 6*);
• Głosy czytelników (1948: 1; 1949: 5; 1950: 1*);
• Co piszą o języku? (1948: 1; 1949: 5; 1950: 3);
• Od redakcji (1948: 2; 1949: 3; 1950: 3);
• Recenzje (1949: 3; 1950: 2).

W sumie – jak widać z zaprezentowanego wyżej zestawienia – w latach 1948–1950 „Poradnik Językowy” miał 6 działów. Najwięcej tekstów było publikowanych w dziale Artykuły – w sumie 68 publikacji. Głównymi autorami są: Halina Koneczna, Halina Kurkowska, Stanisław Skorupka, Jan Tokarski oraz – oczywiście – Witold Doroszewski: Halina Koneczna publikuje m.in. ważne dla początku badań dialektologicznych po II wojnie światowej w Polsce studium Dialekty a język ogólnopolski (1949, z. 2, s. 1-5; 1949, z. 3, s. 5-10); Halina Kurkowska pisze O języku „Lalki” Bolesława Prusa (1948, z. 1, s. 2-8) oraz O zmianach znaczeń wyrazów (1949, z. 3, s. 10-15); Stanisław Skorupka zaczyna swój cykl studiów poświęcony przenośniom w różnych odmianach polszczyzny (por. Przenośnie z zakresu pojęć lekarskich (1948, z. 1, s. 12-16), Przenośnie w języku potocznym (1949, z. 1, s. 5-14); Jan Tokarski ogłasza dwa ważne opracowania: Z zagadnień dzisiejszej dialektologii (1949, z. 1, s. 18-24) oraz O kategorii przysłówka. (Refleksje teoretyczno-dydaktyczne) (1949, z. 2, s. 14-20); Witold Doroszewski publikuje m.in. artykuł o Janie Baudouinie de Courtenay w 20 rocznicę jego śmierci (1949, z. 1, s. 1-4) oraz ważny tekst dotyczący kultury języka Fizjologiczny mechanizm błędów językowych (1950, z. 4, s. 1-5; 1950, z. 5, s. 1-5).

Artykuły dotyczą takich zagadnień, jak dialektologia, język pisarzy i tekstów literatury pięknej, słownictwo techniczne, stylistyka, semantyka, odmiany polszczyzny, poprawność językowa, ortografia i interpunkcja.

Poza wyżej wymienionymi autorami tekstów są: Aleksandra Obrębska-Jabłońska (O żeńskich formach tytułów i nazw zawodów, 1949, z. 4, s. 1-4); Ananiasz Zajączkowski (Staropolski talizman (Z historii zapożyczeń orientalnych), 1949, z. 5, s. 1-6);O kilku orientalnych terminach żeglarskich w piśmiennictwie polskim (od XVI w.), 1950, z. 3, s. 1-7); Bożena Głowacka (Wyrażenia łowieckie w mowie potocznej, 1949, z. 2, s. 20-28); Zofia Gosiewska (Z historii badań nad językiem i stylem autorów, 1949, z. 4, s. 16-23); Janina Mally (O języku listów Chopina, 1950, z. 4, s. 9-15); Wanda Pomianowska (Uwagi o „gadce” warmińskiej, 1950, z. 3, s. 14-18); Wanda Tazbirówna (Uwagi o języku miganym wychowanków Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie, 1950, z. 5, s. 12-18); Andrzej Sieczkowski (Praca nad słownikami słowiańskimi w Pradze, 1949, z. 2, s. 11-14); Stefan Wyrębski (O potrzebie polszczenia słownictwa technicznego, 1948, z. 1, s. 16-17). Do zespołu autorskiego wcześnie dołącza Witold Taszycki, który prowokuje zwykle swymi krótkimi tekstami dyskusje z Witoldem Doroszewskim (por. np. „Należałoby” czy „należało by”, 1949, z. 2, s. 29-30; Na marginesie ostatniego wydania „Kazań Świętokrzyskich”, 1950, z. 2, s. 1-5; Staropolskie „miłosirdny”, 1950, z. 5, s. 18-20 ), i Stanisław Jodłowski (Interpunkcja przydawek, 1950, z. 5, s. 21-26).

Poza działem Artykuły ważne miejsce zajmują: Objaśnienia wyrazów i zwrotów – redagowane od pierwszego zeszytu przez Witolda Doroszewskiego, ale także Co piszą o języku? – prowadzony głównie przez Andrzeja Sieczkowskiego, pisują w nim także Stanisław Skorupka oraz Witold Doroszewski, i Głosy czytelników – dział redagowany przez Witolda Doroszewskiego i Andrzeja Sieczkowskiego.

Z obowiązku należy dodać, że zdecydowana większość artykułów nie przekracza 5 stron, dłuższe teksty są dzielone na dwie, a nawet trzy części, paginacja poszczególnych zeszytów jest odrębna.

Od roku 1951 – jak była o tym mowa – „Poradnik Językowy” zaczyna ukazywać się jako miesięcznik – wychodzi 10 zeszytów w roku (pismo nie ukazuje się w miesiącach wakacyjnych). Jest podzielony na następujące działy (w nawiasie podaję liczbę publikacji w poszczególnych rocznikach):

• Artykuły (1951: 48; 1952: 55; 1953: 43; 1954: 42; 1955: 41; 1956: 48; 1957: 42; 1958: 45; 1959*: 46; 1960: 32; 1961: 47; 1962*: 46; 1963: 30*; 1964: 29; 1965: 28*; 1966: 27; 1967: 33; 1968: 38; 1969: 54*; 1970: 53; 1971: 46; 1972: 54; 1973: 52; 1974: 33; 1975: 50; 1976: 47);
• Przemówienia wygłoszone na pogrzebie prof. Witolda Doroszewskiego (1976, z. 3: 6);
• Język polski w szkole* (1956: 8; 1957: 7; 1958: 12; 1959: 1; 1962: 1; 1968: 6; 1970: 1; 1971: 6; 1972: 8; 1973: 2; 1974: 4; 1975: 5; 1976: 3);
• Język polski za granicą* (1971: 7; 1972: 8; 1973: 2; 1974: 6; 1975: 2; 1976: 2);
• Recenzje (1951: 10; 1952: 6; 1953: 7; 1954: 11; 1955: 10; 1956: 9; 1957: 8*; 1958: 10; 1959: 14; 1960: 16; 1961: 10; 1962: 6; 1963: 7; 1964: 5; 1965: 12; 1966: 8; 1967: 14; 1968: 20; 1969: 19; 1970: 27; 1971: 23; 1972: 22; 1973: 22; 1974: 21; 1975: 20; 1976: 14);
• Co piszą o języku? (1951: 1; 1953: 2; 1954: 11; 1955: 5; 1956: 4; 1957: 1; 1958: 7; 1959: 10; 1960: 3; 1961: 1; 1967: 10; 1968: 10; 1969: 10; 1970: 9; 1971: 8; 1972: 8; 1973: 9; 1974: 9; 1975: 8; 1976: 2)*;
• Z gwary warmińskiej i mazurskiej (1951: 18; 1952: 17; 1953: 6; 1954: 3; 1955: 2);
• Z gwary sandomierskiej (1953: 1);
• Z gwary kurpiowskiej (1951: 1);
• Z gwary augustowskiej (1954: 1; 1955: 1);
• Z gwary suwalskiej (1955: 4);
• Z gwary świętokrzyskiej (1955: 3);
• Z gwary kaszubskiej (1955: 2);
• Teksty gwarowe* (1956: 16; 1957: 9; 1958: 1; 1959: 6; 1961: 2; 1963: 1; 1969: 3; 1970: 4; 1972: 1; 1974: 1; 1975: 4);
• Z polsko-czeskiego pogranicza językowego (1953: 1; 1958: 1);
• Uzupełnienia – uwagi – spostrzeżenia* (1972: 3; 1973: 6; 1974: 10; 1975: 5; 1976: 4);
• Objaśnienia wyrazów i zwrotów (1951: 10; 1952: 10; 1953: 10; 1954: 10; 1955: 10; 1956: 10; 1957: 10; 1958: 10; 1959: 7; 1960: 10; 1961: 10; 1962: 7; 1963: 9; 1964: 10; 1965: 10; 1966: 10; 1967: 10; 1968: 10; 1969: 10; 1970: 9; 1971: 10; 1972: 10; 1973: 9; 1974: 10; 1975: 10; 1976: 9);
• Głosy czytelników (1951: 5; 1952: 2; 1953: 5; 1954: 2; 1955: 1; 1956: 3; 1957: 2; 1958: 1; 1959: 2; 1960: 3; 1961: 3);
• Połów perełek* (1951: 1; 1957: 2; 1958: 1; 1961: 1; 1966: 1; 1970: 7; 1971: 8; 1972: 6; 1973: 7; 1974: 7; 1975: 4; 1976: 1);
• Od redakcji* (1954: 1; 1956: 1; 1957: 1; 1958: 1; 1971: 1; 1976: 3);
• List do redakcji (1956: 1; 1960: 1; 1961: 1; 1962: 1; 1971: 1);
• Dyskusje (1956: 1);
• Sprawozdania* (1957: 1; 1959: 2; 1965: 2; 1966: 3; 1967: 5; 1968: 6; 1969: 4; 1970: 5; 1971: 9; 1972: 7; 1973: 9; 1974: 6; 1975: 5; 1976: 14);
• Bibliografia* (1960: 1*; 1961: 4*; 1962: 1; 1963: 2; 1964: 1; 1965: 1; 1966: 1; 1967: 1; 1968: 1; 1969: 1; 1970: 1; 1971: 1; 1972: 1; 1973: 1; 1974: 1; 1976: 1);
• Kronika (1960: 1*; 1961: 4; 1964: 3; 1965: 3; 1966: 1);
• Nekrologi* (1963: 1; 1964: 1);
• Notatki słowotwórcze (1964: 1).

W sumie w latach 1948–1976* opublikowano 1365 tekstów, 736 recenzji. Objaśnienia wyrazów i zwrotów ukazują się 254 razy. Profesor Doroszewski rubrykę tę redagował w sposób szczególny – w każdym zeszycie było zwykle około 5, często bardzo rozbudowanych, analiz historycznojęzykowych i poprawnościowych omawianych wyrazów i zwrotów (podana liczba informuje, ile razy ukazała się rubryka).

Ważne miejsce w omawianym okresie zajmuje dział Z gwary… (Z gwary warmińskiej i mazurskiej; Z gwary sandomierskiej; Z gwary kurpiowskiej; Z gwary augustowskiej; Z gwary suwalskiej; Z gwary świętokrzyskiej; Z gwary kaszubskiej) przemianowany w 1956 roku na Teksty gwarowe, zawierał bowiem w istocie teksty zbierane w różnych regionach kraju. Teksty gwarowe ukazują się do roku 1975, a więc do śmierci profesora Doroszewskiego.

Pojawiają się nowe działy: Język polski w szkole (1956) oraz Język polski za granicą (1971) – wyodrębnione z działu Artykuły. Na stałe wchodzą działy: Sprawozdania (1957) oraz Bibliografia (1960). Na krótki czas pojawia się dział Kronika (1960–1966). W 1972 roku pojawia się dział noszący nazwę Uzupełnienia – uwagi – spostrzeżenia, który zastępuje dotychczasowe: Głosy czytelników, List do redakcji, Kronika. Jest jednak pewna niekonsekwencja w sposobie porządkowania tekstów. Dotyczy to zwłaszcza działów Język polski w szkole i Język polski za granicą, ale także działu Recenzje – teksty należące merytorycznie lub formalnie do tych działów znajdujemy nierzadko w dziale Artykuły (przeciwne kwalifikacje są zdecydowanie rzadkie).

W latach 1951–1976 poszerza się krąg autorów publikujących w „Poradniku Językowym” i poruszanych zagadnień. Bardzo aktywni są nadal wymienieni już wyżej: Halina Koneczna, Halina Kurkowska, Janina Mally, Wanda Pomianowska, Stanisław Skorupka, Jan Tokarski, Andrzej Sieczkowski, Witold Taszycki, Ananiasz Zajączkowski. Pojawiają się jednak stopniowo nowi autorzy, m.in. Barbara Bartnicka, Tadeusz Brajerski, Zygmunt Brocki, Danuta Buttler, Jadwiga Chludzińska, Maria Chmura, Witold Cienkowski, Jiří Damborský, Krystyna Długosz, Władysław Kupiszewski, Jadwiga Puzynina, Tadeusz Milewski, Barbara Mocarska, Halina Satkiewicz, Janusz Siatkowski, Mieczysław Szymczak.

Zagadnienia poruszane w pracach publikowanych w „Poradniku Językowym” w tym czasie są bardzo różnorodne, rzadko jednak decydują o tym moda czy aktualnie modne kierunki badań językoznawczych. Pismo pod tym względem jest dość zachowawcze. Problemy poruszane na łamach „Poradnika” są wyznaczane przez potrzeby oświatowe*, edukacyjne, społeczne, zgodnie z misją wyznaczoną przez założyciela pisma, potwierdzoną następnie w przytoczonej wyżej wypowiedzi z roku 1948.

I tak przykładowo, na początku prac koncepcyjnych nad przygotowywanym Słownikiem języka polskiego ukazały się ważne z tego punktu widzenia opracowania, m.in.: Witolda Doroszewskiego, O pracy nad nowym słownikiem języka polskiego (1952, z. 1, s. 1-4); Stanisława Skorupki, Organizacja i technika prac słownikowych (1952, z. 2, s. 1-10); Jana Tokarskiego, Podstawy naukowe nowego słownika języka polskiego (1952, z. 4, s. 1-11); Zofii Łempickiej, Hasła specjalne w słowniku współczesnego języka polskiego (1952, z. 7, s. 25-31); Stanisława Skorupki, Stan i zadania leksykografii polskiej (1952, z. 9, s. 1-6); Witolda Doroszewskiego, O pracy nad układem haseł w słowniku (1952, z. 10, s. 1-5).

W związku z prowadzonymi na dużą skalę badaniami dialektologicznymi publikowano materiały dotyczące sposobów zbierania, porządkowania i archiwizowania zebranych materiałów oraz metod analizy. Świadczą o tym m.in. następujące artykuły: J. Działówna, H. Korzeniówna, E. Ziegler, Mapowanie faktów fonetycznych (1952, z. 9, s. 14-23); Witold Cienkowski, Kwestionariusz do badań słownictwa gwarowego (1952, z. 9, s. 30-35); Witold Doroszewski, Przedmiot i metody dialektologii (1953, z. 1, s. 1-8, z. 2, s. 1-7, z. 3, s. 2-10; z. 4, s. 4-12).

Poza opracowaniami ważnymi z punktu widzenia prowadzonych badań poruszano problemy ogólnojęzykoznawcze, teoretyczne. Do takich np. należały rozważania na temat współczesnego językoznawstwa (por. np. Witold Doroszewski, Horyzonty współczesnego językoznawstwa, 1952, z. 7, s. 1-9; Jan Tokarski, Dynamizm procesów językowych i metody jego badania, 1952, z. 8, s. 1-16; Wanda Pomianowska, Ewolucja języka w świetle faktów gwarowych, 1952, z. 9, s. 6-14); pochodzenia polskiego języka literackiego (por. Mikołaj Rudnicki, W sprawie pochodzenia polskiego języka literackiego (Pokłosie dyskusji), 1952, z. 5, s. 1-12; Tadeusz Milewski, Kilka uwag o powstaniu polskiego języka literackiego, 1952, z. 7, s. 17-25); metodologii opisu jednostek językowych (por. Andrzej Bogusławski, W sprawie synchronii i diachronii w analizie morfologicznej, 1960, z. 7, s. 321-328; Jadwiga Puzynina, Rzeczowniki zbiorowe jako podstawa formacji jednostkowych, 1952, z. 4, s. 11-17; Stanisław Skorupka, Frazeologia a semantyka, 1952, z. 7, s. 9-16 oraz Typy połączeń frazeologicznych, 1952, z. 5, s. 12-20); badań nad wymową Polaków (np. Bożena Wierzchowska, Różnice w mowie pokoleń, 1952, z. 10, s. 13-24); odmian współczesnej polszczyzny (por. Zygmunt Brocki, Fachowy język potoczny a fachowy język „oficjalny”, 1952, z. 4, s. 17-26, z. 5, s. 30-36); słowotwórstwa (por. Renata Grzegorczykowa, Jadwiga Puzynina, Z zagadnień słowotwórstwa, 1959, z. 6/7, s. 241-253; Renata Grzegorczykowa, Jadwiga Puzynina, Zagadnienia słowotwórstwa rzeczowników w atlasie ogólnosłowiańskim, 1961, z. 1, s. 10-24); polskiego nazewnictwa osobowego (por. Stanisław Rospond, Ze studiów nad polskim nazewnictwem osobowym, 1969, z. 5, 6; 1971, z. 7; 1972, z. 5; 1975, z. 2, 8; 1978, z. 2) i inne. Przykłady nie wyczerpują listy osiągnięć „Poradnika Językowego” w zakresie podejmowanych problemów. Można bez przesady powiedzieć, że „Poradnik”, mimo dystansowania się od wielu „nowinek” teoretycznych, które było odbiciem pozytywistycznej, jak ją można nazwać, postawy badawczej Witolda Doroszewskiego, nie tylko uważnie śledzi zmiany dokonujące się w językoznawstwie, ale uczestniczy w tych zmianach, a nawet niektóre inicjuje. Za przykład niech posłużą prace dwojga szczególnie bliskich autorowi tego opracowania uczonych: Danuty Buttler i Jana Tokarskiego. Cykle ich artykułów, opublikowanych na łamach „Poradnika Językowego”, stanowią ważną część dorobku polskiego językoznawstwa XX w. Spośród wielu ważnych prac profesora Jana Tokarskiego, opublikowanych w „Poradniku Językowym” (około 60 publikacji) na szczególną uwagę zasługuje cykl pt. Fleksja polska, jej opis w świetle możliwości mechanizacji w urządzeniu przekładowym (1961, z. 3, 8; 1962, z. 4; 1963, z. 1, 2, 3/4, 5/6, 9; 1964, z. 4, 5, 6). Ten absolutnie wyprzedzający swoją epokę, prekursorski w stosunku do językoznawstwa komputerowego, sposób analizy morfologicznej jednostek językowych stanowi bardzo dobry przykład wkładu „Poradnika Językowego” w rozwój współczesnych badań nad językiem polskim.

Wśród publikacji profesor Danuty Buttler, opublikowanych w „Poradniku Językowym” (około 60 pozycji), na szczególną uwagę zasługują trzy cykle: Semantyka a składnia w związkach wyrazowych (6 artykułów: 1966, z. 6, 7, 9, 10 oraz 1967, z. 1, 2); Typy błędów leksykalnych (3 artykuły: 1970, z. 2, 3, 4); Odmiany polskiej homonimii (1971, z. 1, 2) oraz dwa opracowania powiązane z Odmianami… merytorycznie: Zmiany ilościowe w zasobie homonimów (1971, z. 3) i Formalne sposoby eliminowania homonimiczności wyrazów (1971, z. 4). Cykle tu wymienione zapoczątkowują bardzo istotny nurt badań nad leksyką i semantyką języka polskiego. O wadze tych prac świadczy to, że mimo upływu niemal półwiecza są one ciągle przywoływane jako podstawa wszelkich badań nad polszczyzną XX w., a jednocześnie zaproponowana metoda analizy jednostek leksykalno-semantycznych do tej pory służy jako wzór dla współczesnych badaczy.

Podane przykłady w pełni poświadczają przekonanie autora tego opracowania o roli „Poradnika Językowego” i jego redaktora – prof. dra Witolda Doroszewskiego – w  kształtowaniu wiedzy o języku w połowie wieku XX.