IV. „Poradnik Językowy” kierowany przez prof. dr Halinę Satkiewicz (1991–2008)

IV. „Poradnik Językowy” kierowany przez prof. dr Halinę Satkiewicz (1991–2008)

1. Redaktor i Komitet Redakcyjny. Właściciel pisma oraz wydawcy

Prof. dr Halina Satkiewicz objęła redakcję „Poradnika Językowego” w połowie 1991 r. Od samego początku sytuacja była trudna, w związku bowiem z postępującą chorobą prof. Buttler trudności z prowadzeniem pisma dały się zauważyć już w roku 1990 (łączone zeszyty). Trudności dodatkowo były spowodowane też tym, że miesięcznik (sic!) był prowadzony przez redaktora i sekretarza redakcji. Taki styl pracy ukształtował się od początku istnienia pisma. Wtedy jednak sytuacja była zgoła odmienna: pismo było dwumiesięcznikiem, publikowane teksty były zasadniczo krótkie, zespół redakcyjny tworzyli najbliżsi współpracownicy prof. Doroszewskiego w UW i PAN. Ten jednoosobowy sposób prowadzenia pisma został utrzymany przez prof. Satkiewicz. To oraz nasilające się kłopoty ze wzrokiem, które utrudniały czytanie redagowanych tekstów, a także dający się zauważyć niemal chroniczny brak materiałów (prof. Satkiewicz charakteryzowała pewna nieśmiałość w pozyskiwaniu autorów) spowodowały opóźnienia w wydawaniu poszczególnych zeszytów i w związku z tym konieczność łączenia zeszytów, co do tej pory należało do wyjątków w długiej historii powojennej „Poradnika Językowego”. Sytuację dodatkowo pogorszyła rezygnacja z funkcji sekretarza redakcji Ewy Markowskiej, co sprawiło, że prof. Satkiewicz w  rok po objęciu „Poradnika” redagowała czasopismo sama. W redagowaniu pomagała dr Wanda Decyk-Zięba, która przez wiele lat pełniła nieformalnie i społecznie obowiązki sekretarza redakcji. Ten stan rzeczy trwał do roku 1998, kiedy Zarząd Główny Towarzystwa Kultury Języka zaproponował utworzenie Kolegium Redakcyjnego. Od tego czasu sytuacja się poprawiła, ale nie na tyle, aby przy zmieniających się radykalnie zasadach finansowania i wydawania czasopism oraz nowych obowiązkach nałożonych na redaktora naczelnego pisma, wymagających od niego umiejętności menedżerskich, można było przedłużać ten stan.

Wróćmy jednak do porządku. Prof. Halina Satkiewicz objęła „Poradnik Językowy”, kiedy był on jeszcze wydawany przez Państwowe Wydawnictwo Naukowe. W roku 1991 w związku z przechodzeniem dotychczasowych wydawnictw państwowych na rozrachunek własny PWN zrezygnował z wydawania niedochodowego pisma. Dzięki staraniom środowiska językoznawców warszawskich zgodziły się wydawać „Poradnik Językowy” Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. W ten sposób właścicielem pisma stał się Uniwersytet Warszawski.

Skład Komitetu Redakcyjnego w 1992 r. – po przejściu do Wydawnictw Uniwersytetu Warszawskiego - był następujący: prof. dr Halina Satkiewicz – redaktor i przewodnicząca Komitetu Redakcyjnego, członkowie: prof. dr Jan Basara (Warszawa), prof. dr Barbara Falińska (Warszawa), dr Magdalena Foland-Kugler (Warszawa), mgr Anna Jóźwiak (Warszawa), doc. dr Jerzy Maciejewski (Toruń), prof. dr Leszek Moszyński (Gdańsk), prof. dr Andrzej Sieczkowski (Warszawa), prof. dr Teresa Skubalanka (Lublin). Sekretarzem redakcji jest Ewa Markowska (w ciągu roku jednak odchodzi z redakcji i jej obowiązki przejmuje dr Wanda Decyk-Zięba). W roku 1992 umiera doc. dr Jerzy Maciejewski.

Redaktorzy „Poradnika Językowego” – jak o tym już była mowa – w okresie PRL byli powoływani każdorazowo przez odpowiedniego ministra oświaty lub odpowiednio – wraz ze zmianą nazwy resortu – ministra oświaty i szkolnictwa wyższego (1966–1972), ministra oświaty i wychowania (1972–1987), ministra edukacji narodowej (1987–1989). Ta zasada obowiązywała również na początku zmiany ustrojowej w 1991 r.: redaktor naczelna „Poradnika Językowego”, prof. Halina Satkiewicz, została powołana przez ministra edukacji narodowej. W roku 2000 na mocy porozumienia z dyrektorem Wydawnictw Uniwersytetu Warszawskiego – mgr Elżbietą Nogowicz, która reprezentowała rektora Uniwersytetu Warszawskiego, formalnoprawnego właściciela czasopisma – redaktora naczelnego i kolegium redakcyjne powołał prezes Zarządu Głównego Towarzystwa Kultury Języka. Wtedy też zostały powołane Kolegium Redakcyjne i Rada Redakcyjna w składach:

  • Kolegium Redakcyjne: prof. dr hab. Halina Satkiewicz – redaktor naczelny; członkowie: prof. dr hab. Stanisław Dubisz, dr Włodzimierz Gruszczyński, dr hab. Józef Porayski-Pomsta, dr hab. Elżbieta Sękowska, dr Wanda Decyk-Zięba – sekretarz redakcji;
  • Rada Redakcyjna: prof. dr hab. Halina Satkiewicz – przewodnicząca; członkowie: prof. dr hab. Jan Basara (Warszawa), prof. dr hab. Stanisław Dubisz (Warszawa), dr Włodzimierz Gruszczyński (Warszawa), prof. dr hab. Barbara Falińska (Warszawa), dr Magdalena Foland-Kugler (Warszawa), prof. dr hab. Andrzej Markowski (Warszawa), prof. dr hab. Leszek Moszyński (Gdańsk), dr hab. Józef Porayski-Pomsta (Warszawa), dr hab. Elżbieta Sękowska (Warszawa), prof. dr hab. Teresa Skubalanka (Lublin), dr Wanda Decyk-Zięba (Warszawa) – sekretarz.

2. Zawartość treściowa pisma

W dalszym ciągu pewnym modyfikacjom podlega układ działów „Poradnika Językowego”. Zostaje wydzielony przede wszystkim dział Wspomnienia, jubileusze (do 2002 r. teksty tego rodzaju były zamieszczane w dziale Artykuły), następnie dział ten zostaje podzielony na dwa odrębne działy: Jubileusze, Wspomnienia. Dział Artykuły zostaje przemianowany na Artykuły i rozprawy. Został dodany dział Komunikaty Rady Języka Polskiego. Pozostałe działy pozostają bez zmian i przedstawiają się następująco:

  • Wspomnienia, jubileusze (2002: 1; 2003: 5; 2004: 5; 2005: 3);
  • Jubileusze (2006: 7; 2007: 2);
  • Artykuły (1992: 55; 1993: 42; 1994: 44; 1995: 42);
  • Artykuły i rozprawy (1996: 51; 1997: 47; 1998: 32; 1999: 49; 2000: 43; 2001: 45; 2002: 50; 2003: 42; 2004: 56; 2005: 55; 2006: 68; 2007: 61);
  • Język polski w szkole (1992: 1; 1993: 3; 1994: 1; 1997: 7; 2000: 3;2006: 2);
  • Język polski za granicą (1992: 1; 1994: 2; 1995: 2; 1997: 2; 1998: 1; 1999: 1; 2000: 3; 2001: 1; 2003: 1; 2004: 1; 2006 :2);
  • Recenzje (1992: 13; 1993: 16; 1994: 17; 1995: 13; 1996: 13; 1997: 18; 1998: 10; 1999: 4; 2000: 18; 2001: 22; 2002: 24; 2003: 24; 2004: 29; 2005: 21; 2006: 16; 2007: 21);
  • Sprawozdania, uwagi, polemiki (1992: 9; 1993: 5; 1994: 6; 1995: 16; 1996: 7; 1997: 13; 1998: 4; 1999: 5; 2000: 14; 2001: 13; 2002: 12; 2003: 11; 2004: 6; 2005: 15; 2006: 9; 2007: 4);
  • Co piszą o języku? (1992: 10; 1993: 2; 1994: 3; 1995: 8; 1996: 7; 1997: 7; 1998: 4; 1999: 3; 2000: 2; 2001: 1; 2002: 1; 2003: 1);
  • Objaśnienia wyrazów i zwrotów (1992: 13; 1993: 9; 1994: 9; 1995: 8; 1996: 7; 1997: 9; 1998: 3; 1999: 3; 2000: 5; 2001: 8; 2002: 1; 2003: 1; 2004: 2; 2005: 1; 2006: 1; 2007: 7);
  • Komunikaty Rady Języka Polskiego (1998: 12; 2000: 9; 2001: 19; 2002: 16; 2003: 3; 2004: 10; 2005: 5; 2006: 3);
  • Bibliografia (1992: 1; 1993: 1; 1994: 1; 1995: 1; 1996: 1; 1997: 2; 1998: 2; 1999: 1; 2000: 1; 2001: 1; 2002: 1; 2003: 1; 2004: 1; 2005: 1; 2007: 2);
  • Redakcja (2000: 1; 2001: 1).

Łączna liczba publikacji w poszczególnych działach w latach 1991–2008 wyniosła: Jubileusze – 14; Artykuły – 9; Artykuły i rozprawy – 599; Język polski w szkole – 17; Język polski za granicą – 17; Recenzje – 279; Sprawozdania, uwagi, polemiki – 149; Co piszą o języku? – 49; Objaśnienia wyrazów i zwrotów – 87; Komunikaty Rady Języka Polskiego – 77; Bibliografia – 18; Redakcja – 2.

Ze stałych rubryk tylko rubryka Co piszą o języku? była redagowana przez tego samego autora – Roxanę Sinielnikoff. Zmieniali się autorzy Bibliografii*. Również dział Objaśnienia wyrazów i zwrotów opracowywany jest przez różnych autorów*.

Pewną nowością w dotychczasowej praktyce redakcyjnej są zeszyty poświęcone zmarłym językoznawcom oraz zeszyty jubileuszowe dedykowane poszczególnym badaczom. Zeszytów tych w sumie ukazało się 7, najwięcej (3) w 2006 r.

Znowu trzeba powiedzieć, że okres kierowania „Poradnikiem Językowym” przez prof. Halinę Satkiewicz był trudnym okresem w dziejach czasopisma. Pewnie najtrudniejszym po latach dwudziestych XX w., kiedy Roman Zawiliński zdecydował się na przekazanie „Poradnika Językowego” do Warszawy. Śledząc losy pisma w tym okresie, zauważamy dwa wyraźne „tąpnięcia” – w roku 1996* i w 1998*. Dowodem kryzysu – była już o tym mowa – jest duża liczba numerów podwójnych*. Jednocześnie trzeba powiedzieć, że po wzmocnieniu zespołu redakcyjnego nastąpiła wyraźna poprawa. Można było więc ze spokojem i nadzieją zorganizować dużą, ogólnopolską konferencję w 100-lecie „Poradnika Językowego”*. Materiały z tej konferencji zostały zamieszczone w tomie pod red. Włodzimierza Gruszczyńskiego*. Z tej okazji opracowano także bibliografię „Poradnika Językowego” za lata 1972–2000* oraz wydano zeszyt specjalny „Poradnika Językowego”.